با این حال برخی کارشناسان می‌گویند سیاست‌گذاری‌های آموزشی در راه تقویت مسیر مهارت‌آموزی و هدایت تحصیلی مناسب برای افزایش حضور دانش‌آموزان در هنرستان‌ها و رسیدن به هدف حضور ۶۰درصدی دانش‌آموزان در هنرستان‌ها چندان موفق نبوده است.
آن‌ها بر این باورند با توجه به نرخ بالای بیکاری در میان جوانان، گسترش هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای و افزایش ظرفیت آن‌ها به دانش‌آموزان فرصت‌های بیشتری برای کسب مهارت‌های کاربردی و تخصصی خواهد داد؛ از طرفی این سیاست‌ها می‌تواند زمینه‌ساز تحول در نظام آموزش و پرورش و افزایش اشتغال‌پذیری دانش‌آموختگان در بازار کار باشد که از اهداف کلیدی برنامه هفتم توسعه نیز محسوب می‌شود.
در این میان توسعه هنرستان‌ها و بهبود کیفیت آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای نه‌تنها دانش‌آموزان را با مسیرهای شغلی متنوع آشنا می‌کند، بلکه به تقویت فرهنگ مهارت‌آموزی و توانمندسازی آن‌ها نیز کمک می‌کند که البته در این مسیر، آگاهی‌بخشی به دانش‌آموزان و خانواده‌ها درباره مزایای ورود به هنرستان‌ها و ترویج فرهنگ مهارت‌آموزی نقشی حیاتی دارد.
آیا هنرستان منتهی به اشتغال می‌شود؟
مشاور وزیر آموزش و پرورش با اشاره به اهمیت ترغیب و تشویق دانش‌آموزان برای ورود به هنرستان‌ها می‌گوید: مسئله‌ای که در مورد هنرستان‌ها همانند دانشگاه‌ها وجود دارد این است حالا دانش‌آموزان وارد هنرستان شدند؛ بعد از ورود، بحث اشتغال چه می‌شود و آیا این تحصیل در هنرستان منتهی به اشتغال می‌شود یا نمی‌شود.
علی زرافشان می‌افزاید: اگر آمارهایی را که وزارت کار و شورای اشتغال ارائه می‌دهد ملاحظه کنید، می‌بینید بخش زیادی از دانش‌آموختگان دانشگاه یعنی نزدیک به ۳۰درصد بیکار هستند،به این معنی که در سال‌های اخیر، آموزش‌های ما منتهی به شغل نشده و این نکته در آموزش‌های مهارتی و فنی‌وحرفه‌ای هم به همین رویه است.
برای اینکه آموزش‌ها در هنرستان و دانشگاه منتهی به شغل شود به بازار کسب‌وکار وابسته هستیم، یعنی باید بازار کسب‌وکارمان رونق داشته باشد تا بچه‌هایی که آموزش می‌بینند، پس از دانش‌آموختگی زمینه‌های اشتغال برایشان فراهم باشد، در غیر این صورت فقط آموزش داده‌ایم و این آموزش منتهی به ایجاد شغل برای آن‌ها نشده است.
وی ادامه می‌دهد: نکته مهم این است متأسفانه چون تصویری از آینده شغلی و توسعه مشاغل در کشور نداریم، آموزش‌هایی که هم در آموزش عالی و هم در آموزش و پرورش می‌دهیم، مبتنی بر یک هدف‌گذاری دقیق برای دسترسی به اشتغال نیست.
مشاور وزیر آموزش و پرورش می‌گوید: مصوباتی که در طول ۴۰سال گذشته وجود داشته همیشه تکلیف‌محور بوده است؛ یعنی همیشه گفته‌اند وزارت آموزش و پرورش باید این کار را انجام دهد؛ هیچ وقت نگفتند وزارت آموزش و پرورش با کدام منابع و امکانات باید این کار را انجام دهد.
هدف‌گذاری‌هایی که محقق نشد
زرافشان با تأکید براینکه در قانون اهداف و وظایف آموزش و پرورش که سال۶۷ به تصویب رسیده هم آمده وزارت آموزش و پرورش موظف است به همه دانش‌آموزان شاخه نظری یک مهارت آموزش دهد، می‌افزاید: این تکلیف در برنامه‌های تحولی پنجم، ششم و الان هم هفتم تأکید شده که باید ۵۰درصد دانش‌آموزان به شاخه فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش بیایند. با اینکه در سه برنامه یعنی در ۱۵سال گذشته این حرف تکرار شده، ولی تحقق پیدا نکرده؛ چرا هیچ وقت قانون‌گذار با خودش نگفته این قانون من حتماً یک اشکالی دارد که هدف‌گذاری‌ها تحقق پیدا نمی‌کند.
وی توسعه آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش را نخست در گرو تأسیس و تجهیز هنرستان و سپس نیروی انسانی، منابع مالی و تأمین امکانات می‌داند و عنوان می‌کند: در بسیاری از رشته‌ها باید مواد اولیه برای آن رشته وجود داشته باشد؛ مثلاً در رشته برق دانش‌آموزان باید وسایل و تجهیزات لازم را داشته باشند یا در رشته گرافیک نیاز به رایانه، دوربین و... وجود دارد، بنابراین برای آموزش و پرورش هم باید منابع و امکانات فراهم شود.
این کارشناس آموزشی با اشاره به اینکه امسال سهم دانش‌آموزان برای ورود به هنرستان‌ها با یک جهش خوبی به بالای ۴۰درصد افزایش پیدا کرده است، ادامه می‌دهد: هرچند از هدف‌گذاری ۵۰درصد، ۱۰درصد باقی مانده است، اما همان هدف‌گذاری از ۴۰ تا ۵۰ هم اگر بخواهد تحقق پیدا کند در طول پنج سال که از یک سال آن هم عبور کرده‌ایم، درواقع در چهار سال آینده باید پوششمان را در ورودی هنرستان سالانه ۲.۵درصد افزایش دهیم.
هنرستان‌ها به امکانات نیاز دارند
زرافشان می‌افزاید: افزایش ۲.۵درصد جمعیت دانش‌آموزی در هنرستان‌ها به منابع و امکاناتی مثل فضای مناسب آموزشی، تجهیزات و استادکار نیاز دارد که باید در طول برنامه، تأمین و منابعش دیده شود؛ پس باید پرسید منابع فیزیکی، انسانی و مالی این تکلیف قانونی که به آموزش و پرورش محول شده از کجا باید تأمین شود.
وی به عددهای بسیار بزرگی که در برنامه هفتم توسعه برای وزارت آموزش و پرورش و برنامه‌ریزی به‌منظور حضور ۶۰درصد دانش‌آموزان متوسطه در هنرستان تکلیف شده اشاره می‌کند و می‌گوید: هدف‌ها باید متناسب با منابع گذاشته شود؛ نباید متکی به تکلیف‌محوری و برنامه‌محوری باشد؛ نباید آرمانی و خیالی اعلام شود بدون اینکه منابع آن دیده شود و فقط عددی اعلام شود؛ باید دید آیا منابع و اصولاً ظرفیت کشور وجود این‌گونه هدف‌گذاری‌ها را تحمل می‌کند؟
مشاور وزیر آموزش و پرورش ادامه می‌دهد: بازار اشتغال دست ما نیست که بتوانیم در مورد آن در آموزش و پرورش کاری کنیم، اما دست سیاست‌گذاران کلان کشور است؛ باید برای رونق بازار اشتغال و کار تدابیری اندشیده شود که چه دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها و چه دانش‌آموختگان هنرستان‌ها جایی برای اشتغال داشته باشند.
زرافشان با تأکید بر اینکه در هدف‌گذاری‌های توسعه آموزش‌های مهارتی، باید به واقعیت‌های میدان توجه شود، می‌افزاید: همین امسال که بیشتر از ۲درصد به سهم آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای اضافه شده، هنوز بسیاری از هنرستان‌ها دچار مشکل هستند، به‌طوری که در بسیاری از هنرستان‌ها نه آموزش درستی انجام می‌شود و نه مراقبتی وجود دارد؛ بنابراین باید برنامه‌ها را متناسب با منابع و امکانات و بازار اشتغال تدوین کرد.
تصویر خانواده‌ها از هنرستان‌ها واقعی نیست
عضو شورای عالی آموزش و پرورش هم در این خصوص با تأکید بر اینکه استقبال دانش‌آموزان از آموزش‌های مهارتی و انتخاب رشته فنی‌وحرفه‌ای یا کاردانش یک پدیده چندوجهی است، به ما می‌گوید: عوامل متعددی دست به دست هم می‌دهد که این اتفاق بیفتد و دانش‌آموزان به سمت رشته‌های مهارتی سوق پیدا کنند؛ نخستین موضوع همراهی خانواده‌هاست؛ چون تصویری که خانواده‌ها و دانش‌آموزان از آموزش‌های هنرستانی دارند واقعی نیست و اجازه نمی‌دهند فرزندانشان به سمت هنرستان‌ها بروند و این تصویر در بیش از ۲۰ سال در ذهن آن‌ها شکل گرفته است.
مهدی نوید ادهم با اشاره به اینکه اگر خانواده‌ها همراهی کنند و شناخت دقیقی از کارکرد آموزش‌های مهارتی داشته باشند، قطعاً می‌توانند مشوق فرزندانشان برای رفتن به هنرستان باشند، ادامه می‌دهد: خوشبختانه درحال حاضر تعداد قابل توجهی از دانش‌آموزان این مسیر را انتخاب کرده‌اند و انتخاب می‌کنند؛ اگر روزی انتخاب رشته‌های فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش جزو انتخاب‌های پایانی دانش‌آموزان بود و دانش‌آموزانی مثلاً با معدل ۱۲-۱۰ این رشته‌ها را انتخاب می‌کردند، امروزه جزو رشته و انتخاب‌های اول دانش‌آموزان با استعدادهای برتر است؛ یعنی دانش‌آموزانی با معدل ۱۸ و ۱۹ هم داریم که رشته‌های هنرستانی را برای ادامه تحصیل خود انتخاب می‌کنند.
ایجاد بسترهای جذاب در هنرستان‌ها
وی هدایت تحصیلی مناسب و متوازن را برای پیشرفت آموزش‌های مهارتی حیاتی می‌داند و بر ضرورت فراهم‌کردن بسترهای جذاب برای دانش‌آموزان به‌منظور ورود به رشته‌های فنی و حرفه‌ای تأکید و عنوان می‌کند: اگر زیرساخت‌های آموزشی به‌درستی تقویت شود و مشاوره‌های تحصیلی به‌درستی صورت گیرد، هنرستان‌ها می‌توانند برای دانش‌آموزان جذابیت بیشتری داشته باشند و به سمت کاهش شکاف میان آموزش و بازار کار حرکت کنند.
عضو شورای عالی آموزش و پرورش یکی دیگر از عوامل رغبت دانش‌آموزان برای رفتن به هنرستان را کیفیت کار در هنرستان‌ها می‌داند و می‌گوید: هم استادان و هم هنرآموزان که در هنرستان هستند و هم امکانات و تجهیزاتی که باید در هنرستان وجود داشته باشد و همچنین رشته‌های هنرستانی، باید رشته‌هایی مبتنی بر آمایش سرزمین و متناسب با نیاز امروز و فردای جامعه باشد.
نوید ادهم می‌افزاید: اگر رشته‌ها و هنرستان‌ها این ویژگی را داشته باشند و خانواده‌ها و دانش‌آموزان احساس کنند اگر اینجا درس بخوانند در آینده نزدیک به شغلی می‌رسند که درآمد خوبی هم دارد، می‌توانند راحت‌تر تحصیل در هنرستان را انتخاب کنند.
وی یکی دیگر از عوامل مؤثر بر ورود دانش‌آموزان به هنرستان‌ها را امکان ادامه تحصیل بچه‌های هنرستانی می‌داند و می‌گوید: برخی از رشته‌های هنرستانی امکان ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر را ندارند و باید شرایطی فراهم کرد که چنانچه دانش‌آموزی در این سن یکی از شاخه‌های مهارتی را انتخاب کرد و وارد هنرستان شد، اگر بخواهد ادامه تحصیل دهد، تحصیلات تکمیلی و دانشگاهی هم برای وی وجود داشته باشد و بتواند وارد دانشگاه شود.
نیازمند آموزش‌های مهارتی هستیم
نوید ادهم ادامه می‌دهد: کشور به‌شدت نیازمند آموزش‌های مهارتی است، اگر به دنبال توسعه هستیم باید آموزش‌های فنی و مهارتی را برای تربیت تکنسین و مانند آن در کشور تقویت کنیم تا رغبت برای انتخاب هنرستان‌ها برای ادامه تحصیل افزایش یابد.
عضو شورای عالی آموزش و پرورش با بیان اینکه متأسفانه هنرستان‌های ما از نبود استادان مجرب و کمبود تجهیزات و امکانات رنج می‌برند، می‌افزاید: با این‌حال خوشبختانه در این دو سه سال اخیر به این موضوع توجه خوبی شده است. سال گذشته براساس گزارش مسئولان سازمان نوسازی و توسعه و تجهیز مدارس، بیش از ۵۰میلیارد تومان تجهیزات هنرستانی خریداری و میان هنرستان‌ها توزیع شد، علاوه بر آن، تعداد قابل توجهی از خیران مدرسه‌ساز هم به این باور رسیده‌اند که در هنرستان‌ها سرمایه‌گذاری کنند؛ هم هنرستان بسازند و هم هنرستان‌ها را تجهیز کنند.
وی یکی از اصلی‌ترین زیرساخت‌ها برای حمایت و توسعه آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای را منابع مالی می‌داند و می‌گوید: با توجه به هزینه‌های بالای آموزش فنی‌وحرفه‌ای و نیاز به تأمین ماشین‌آلات، ابزارها و وسایل کارگاهی، تأمین منابع مالی مستمر بسیار ضرورت دارد؛ از آنجا که بودجه‌های دولتی هیچ‌گاه به اندازه کافی وجود ندارد، مشارکت بخش‌های خصوصی ذی‌نفع در تأمین منابع مالی اهمیت زیادی پیدا می‌کند.
نظر شما